Alemden maksat âdemdir, Âdemden maksat da o demdir - Sentez

Müteal Fikir, bütün yaratıklardan, bütün var olanlardan daha da açık olarak meydandadır ve son derecede meydanda olması yüzünden de gizlidir, Pek fazla zuhuru dolayısıyla gizlidir; çünkü insan olsun, başka yaratık olsun, vasıflarıyle tanınması mümkündür, Sözgelişi, bir insanın yüzünü gördün mü, senden, kimdir bu diye sorarlarsa, onu tanımıyorum dersin; ama onunla konuşur, düşer-kalkarsan, onun işlerini görüp sözlerini duyduktan, ahlâkını anlayıp hünerlerini müşahede ettikten sonra, onu iyice tanıdım dersin, Fakat bu tanışa sebeb olarak ondan gördüğün şeyler, gerçekte suret değil, niteliksiz olan mânâsıdır onun, Şimdi bir insanın, mânâsına ait olan ahlâkı, işleri sence birazcık belirdi ya, bütün mahlûkat, yüce Hakk'ın ef'âli(fiili), ahvâli(Vaziyet, Durum) ve asarı iken nasıl olur da o, gizli kalır ?

Bu yüzden buyurur ki : "Hak(Müteal Fikir), güneşten de açık olarak meydandadır; birşey açıkça görüldükten sonra onun bildirilmesini dileyen, gerçekten de ziyandadır,

Kim hakk'ın(Müteal Fikir) varlığına delil ararsa
O, ziyana düşmüştür: kördür, aşağılıktır.

İBTİDANAME
Sultan Veled